טאנה נאזאן 2 تنه نزن ۲ .Taneh Nazan 2

* پسخ *

را بشناسیم

یهودیان موظفند تمام حکایت خروج از مصر را از کوچک و بزرگ در شب عید * پسخ * خوانده و انرا دوره کنند تا نسل به نسل بدانند خداوند پدران انان را از یوغ بندگی مصریان ازاد کرد تا به انان و جهانیان بیاموزد که دیگر  هیچ انسانی  اجازه نخواهد تا انسان دیگری او را برده خود سازد، به انان یاد تا برای حفظ حرمت ازادی همواره اماده مبارزه باشند و نگذارند خودکامگان جهانی به نام هیچ ایده و مرام و کیش و سنتی انان را اسیر امیال شیطانی خود سازند 

پسخ عید ازادی و بهار نوید بخش صلح و ارامش را به همه ازادی خواهان جهان به ویژه به همراهان عزیزمان، تماشاگران محترم سایت تنه نزن صمیمانه تبریک و تهنیت میگوئیم.

برگرفته از نشریه افق بینا

انجمن کلیمیان تهران

نوشته ارش ابائی

انتخاب عکسها و ویدیوها : تنه نزن

در ین گفتار، مباحث زیر به اجمال بررسی می شوند:

 ۱- تاریخچة مختصر خروج بنی اسرائیل از مصر

  ۲- یین مربوط به ین عید در گذشته و حال

  ۳- پسح به مثابه هویت یهودی

  ۴- پسح به مثابه هویت خدی یهود

  ۵- پسح مبین معنی آزادی

  ۶- پسح به عنوان مصداق نجات آخرالزمانی

 ۱ -  تاریخچة مختصر خروج بنی اسرائیل از مصر

پسح یكی از اعیاد سهگانه یهودیان است كه به نام پیامبر بزرگوار بنیاسرائیل - حضرت موسی- مُزین شده و نتیجه رسالت او از سوی خداوند متعال بری آزادی بنی اسرائیل و همه انسانها از بردگی است.

برابر یات تورات، خداوند خطاب به اَوْراهام (حضرت ابراهیم) فرمود: «بدان كه فرزندان تو به مدت ۴۰۰ سال در سرزمینی كه به آنها تعلق ندارد (مصر) غریب خواهند بود و در آنجا در بندگی و عذاب قرار خواهند گرفت. پس از ۴۰۰ سال، من یشان را نجات داده و قومیكه آنها را به بندگی وادار نموده، مورد محاكمه قرار خواهم داد و سپس با ثروت عظیمیآن سرزمین را ترك خواهند نمود». اوراهام در ین آزمیش سخت نیز سربلند بیرون آمد، زیرا بییمانی و ناسپاسی نكرد و ین بار نیز خود را به طور كامل، تسلیم خواست و رضی الهی نمود. با تولد ییصحاق (حضرت اسحق) ین ۴۰۰ سال غربت شروع شد، چرا كه وی در سرزمین كنعان به حالت غربت به سر میبرد و ۶۰ سال داشت كه یعْقُوو (حضرت یعقوب) متولد شد و او نیز در كنعان غریب بود. یعقوو در ۱۳۰ سالگی به علت وقوع خشكسالی، همراه خانوادهاش (جمعاً ۷۰ نفر) عازم مصر شد، زیرا كه حضرت یوسف به صدارت كشور مصر رسیده بود و با انباشتن غلّه فراوان، آن سرزمین را در برابر قحطی مقاوم كرده بود.

خاندان یعقوو در مصر بسیار بارور و كثیر شدند، تا آنجا كه فرعون از نیروی چنین جمعیت عظیمی هراسان شد و با نادیده گرفتن خدمات حضرت یوسف، آنها را به كار سخت وادار كرد و بنی اسرائیل را به بردگانی بری بیگاری نزد مصریان مُبدل ساخت. به علت پیشگویی منجمان دربار مبنی بر ظهور منجی بری ین قوم، فرعون دستور داد كه همة نوزادان ذكور بنی اسرائیل را در رود نیل غرق سازند. اما یك مادر و دختر یهودی به نامهی «یوخِوِد» و «میریام» (مریم) كه ماماهی عبرانیان بودند، با فداكاری ناشی از ترس الهی، نوزادان عبری را زنده نگاه میداشتند. از ین رو مشیت خداوند برآن قرار گرفت تا پسری را كه بعدها نقش منجی ین قوم را برعهده میگرفت، سه ماه زودتر از موعد طبیعی زیمان به «یوخِوِد» عطا نمید. یوخِوِد پس از ین سه ماه به ناچار فرزندش را درون سبدی نهاده، در نیزار رود نیل رها نمود. دختر فرعون، وی را از آب گرفت و چون آن پسر كه بر او «مُشِه» (موسی) نام نهاده بودند، حاضر به خوردن شیر هیچ زنی نشد، با راهنمیی میریام بری شیردادن به دست «یوخود» سپرده شد. پس از ین، مشه در دربار فرعون بزرگ شد و بر اثر حوادثی كه بری وی پیش آمد، از مصر گریخت. سپس در سرزمین «میدیان» نزد شخصی به نام «ییترو» ساكن شد و دخترش «صیپورا» را به همسری گرفت. سرانجام پس از گذشت ۲۱۰سال از ورود یعقوو و بنیاسرائیل به مصر، خداوند به ناله و استغاثه یشان بر اثر شدت ظلم مصریان توجه نموده، مشه رَبِنو را مأمور نجات آنان فرمود. او به سبب تواضع بیمانندی كه داشت، در ابتدا خود را شیسته چنین مسوؤلیت عظیمی نمیدانست؛ اما سرانجامْ عازم مصر شد. مُشه و «اَهَرُون» (هارون) برادرش، مأموریت خود را بری بنیاسرائیل شرح دادند و پس از یمان آوردن مردم به آنها، بری ابلاغ فرمان خدا راهی قصر فرعون شدند كه ین رفت و آمد چندین بار تكرار شد. خداوند براساس حكمت خود و جهت نشان دادن قدرت عظیمش به همگان، ابتدا ۱۰ ضربت معجزه آسا را بر فرعون و مصریان كه میل به آزاد نمودن ین قوم نبودند، وارد ساخت

. پس از آن بنی اسرائیل در  ۱۵ ماه نیسان  ۲۴۴۸ عبری، باشكوه بسیار از تمام بندگیهی مصر- بندگی جسمانی مصر و نیز بندگی اخلاقی و فساد فرهنگی مصریان- نجات یافتند و خداوند با اِعطی كتاب تورات به آنها (كه شامل  ۶۱۳ فرمان مُدَوّن عبادی، اجتماعی، قضیی و اخلاقی است) یشان را بری همیشه از هر نوع بندگی رها ساخت.

بنا به دستور خداوند، ین واقعه عظیم، هر سال در همان یام طی مراسمی مقدس بید یادآوری شود و یهودیان موظف به رعیت و اجری احكام خاص ین عید هستند. پس از ضربات دهگانه كه به فرمان خداوند بر مصریان وارد آمد، صدی بلند شیون و ناله مصریان در مصر برخاست و فرعون در نیمه شب، خودش در پی مشه و اهرون رفت و از آنها خواست تا از مصر خارج شوند.

سرپیچی و نافرمانی فرعون در آزاد ساختن عبرانیان، از دلیل اصلی وارد آمدن ده ضربت الهی بود. وی پس از هر ضربه، به ظاهر در برابر خداوند تسلیم میشد و تقاضی رفع مشكلات را میكرد، اما پس از مشاهدة گشیش و رفع خطر، دوباره كبر و غرور او را فرا میگرفت و از اجری فرمان خداوند خودداری میكرد.

حضرت موسی، وقوع برخی از ضربات را پیشتر به فرعون اطلاع میداد تا شید با شنیدن خبر، دست از نافرمانی بردارد و پس از وقوع نیز، همواره (باوجود توهینهی فرعون) آماده بود تا با درخواست فرعون فوراً دست به دعا بلند كند و خواستار رفع بلا شود. ین امر نشان میدهد كه پروردگار حتی به عذاب شریران و گناهكاران راضی نیست و میل است كه هر چه سریعتر بازگشت و توبه آنها را بپذیرد. بنابرین، ده ضربت مذكور نشانة لطف خدا هستند كه وی به جی رها كردن بیشتر ظالمان به حال خود و شاهد نابودی و فنی آنها بودن، با وارد ساختن ضرباتی به نام تأدیب، قصد هدیت و اصلاح آنان را دارد.

خروج از مصر

پیش از آخرین ضربت، پروردگار به بنی اسرائیل دستور داد كه خانواده ها گوسفندی را اختیار و قربانی «پِسَح» را ذبح كنند. لازم بود كه خون ین قربانی را به نشانة یمان به خدا از داخل بر سَرْدر و چهارچوبهی درون خانه خود بمالند و تا صبح از آن خارج نشوند. خداوند هنگام ضربت آخر به ین خون توجه كرده، از ضربت زدن به ین قوم صرفنظر مینمود. سپس بنی اسرائیل با عجله بسیار خار شدند و به دلیل شتاب زیاد فرصتی نیافتند كه خمیرهیشان را ورآمده كنند. پس آن را به صورت فطیر (مصا) پختند و رهسپار شدند. جمعیتی كه از مصر خارج شد به غیر از زنان و اطفال، شامل  ۶۰۰ هزار مرد پیاده و گروهی از دیگر اقوام غیر یهودی بود. ین واقعه در سال  ۲۴۴۸ عبری ( ۳۳۱۷ سال پیش یا ۱۳۱۲ سال پیش از میلاد) روی داد.

خداوند بار دیگر بری نمیان ساختن قدرت خود از یك سو، مصریان را وسوسه نمود كه ین قوم را تعقیب كنند و از سوی دیگر، به بنی اسرائیل فرمان داد تا در برابر دریا اردو زنند. در ین حال كه یهودیان، خود را از دو سو در تنگنا میدیدند، خدا به حضرت موسی دستور حركت به سمت آب را صادر نمود. پس از آنكه شماری از یهودیان با یمان قوی خود داخل آب شدند، یكی از بزرگترین معجزات تاریخ به وقوع پیوست. دریا شكافته شد و تمام آن جمعیت عظیم، از میان آن گذر كردند. نیز هنگامی كه مصریان به امید دستگیر نمودن آنها وارد مسیر شكافته شده گشتند، به امر پروردگارْ آبها به جی خود بازگشتند و لشگریان فرعون را به سزی اعمال خویش رساندند. مشه و یهودیان پس از دیدن ین صحنه عظیم، یكی از مجللترین سرودها را در وصف قدرت خداوند سرودند كه در تورات ذكر شده است و «سرود دریا» نام داشته، هر روز در تفیلی صبح خوانده میشود.

نامگذاری ین عیـد

نـام پسح از معجزه و لطف الهی در آخرین ضرب وارد شده به مصریان گرفته شده است. در ضربت دهم كه منجر به مرگ اولزادهی مصریان شد، خداوند از آسیب رساندن به فرزندان اولزاد عبری چشم پوشی كرد. ین لطف الهی در تورات با لفظ «پاسَحْ» به معنی گذر كردن، جَستن و رحم نمودن بیان شده است. پس ین عید را «پِسَح» نامیده اند و به نامهی دیگری نیز خوانده میشود كه عبارتند از :

عید فطیر یا عید مصاها (خگ همصوت)

از آنجا كه یهودیان هنگام خروج از مصر فرصت كافی بری تهیه خمیر مناسب جهت پخت نان نداشتند، ناگزیر از خمیرِ ترش نشده - فطیر- استفاده كرده، نان فطیر ساختند كه در زبان عبری «مَصـا» نام دارد و یهودیان در ین عید تنها مجاز به استفاده از آن - و نه هیچ نان دیگری- هستند. از ین رو، «عید مصاها» نامیده شد.

جشن بهار (خگ هاآویو)

ین عید همواره در اویل فصل بهار واقع میشود، و بنابرین، آن را جشن بهار نامیدهاند.

جشن آزادی (حگ خروت)

ین عید، جشن آزادی بنیاسرائیل از یوغ بندگی مصریان است. نزدیكی عید پسح با نوروز - عید باستانی یرانیان (در بیشتر سالها) موجب شده است كه مراسم پسح در میان یرانیان كلیمی با شكوه و مراسم ویژهی انجام شود و افزون بر مراسم مذهبی، سنتهhی جاری نوروز چون دید و بازدید خانوادهها اجرا گردد.

 ۲ -  ایین های مربوط به ین عید در گذشته و حال

اعیاد سه گانه یهود (شالوش رگالیم)

در تورات دربارة اعیاد سه گانه چنین آمده است:

«سه بار در سال بری من جشن بگیر ... سه بار در سال هر مذكری از (جامعة) تو در پیشگاه خداوند حضور یابد»

ین سه عید كه هر یك «رِگِل» (در ینجا به معنی بار و دفعه) خوانده شده اند، به ترتیب ذكر شده در متن تورات عبارتند از: جشن پسح، جشن شاووعُوت و جشن سوكوُت.

  ۱ -  جشن پسح در  ۱۵ ماه نیسان (به مناسبت خروج بنی اسرائیل از مصر)

 ۲ -  جشن شاووعوت در ۶ ماه سیوان (به مناسبت دریافت ده فرمان اساسی تورات در كوه سینی)

۳ -  جشن سوكوت در ۱۵ماه تیشری (به مناسبت چهل سال زندگی بنی اسرائیل در بیابان با حمیت خداوند و تأمین رفاه یشان توسط خداوند)

طبق فرمان پروردگار در هر یك از ین اعیاد، هر فرد یهودی موظف بود كه به زیارت معبد خداوند (بت همیقداش) رفته، مراسم عبادی خاصی را در آن برگزار نمید و نیز به همراه خانوادهاش، یام جشن و سرور را با حضور در خانه خدا سپری نموده، قربانیهیی تقدیم كند.

همچنین افزون بر قربانیهی دیمی روزانه، قربانیهی ویژة ین یام در «بت همیقداش» تقدیم میشد.

امروزه ین مناسبتها به صورت تعطیلات مذهبی، اجری مراسم خاص و خواندن تفیلاهی ویژه برگزار میشوند. متن تفیلا ( نماز) در ین یام تغییر میكند و دو روز اول و آخر هر یك از ین اعیاد، تعطیل مذهبی بوده و هرگونه عزاداری یا تعنیت (روزه) در آن ممنوع است.

در تورات ( سفر شموت فصل  ۱۲ ) چنین آمده است:

و خداوند موسی و هارون را در سرزمین مصر مخاطب ساخته و گفت: ین ماه (نیسان) بری شما اول ماهها باشد، ین اول از ماههی سال بری شماست. به بنی اسرائیل بگویید كه در دهم ین ماه هر یك از یشان بره ی بری هر خانواده بگیرند... و آن را تا چهاردهم ین ماه نگه دارید و تمامی بنی اسرائیل آن را در عصر ذبح كنند... و گوشتش را در آن شب با آتش بریان كرده با نان فطیر و سبزیهی تلخ بخورند... و خون بر سر در خانه هیی كه در آن می باشید علامتی بری شما خواهد بود و چون آن را مشاهده كنم از شما خواهم گذشت...

ین یات، سه اصل مراسم عید پسح یعنی خوردن گوشت بریان شده بره (قربانی پسح)، خوردن فطیر ( مصا) و خوردن سبزیجات تلخ (مارور) را عنوان می كنند. اسم قربانی ذكر شده در یة ششم از فصل مذكور را «قربانی پسح» می‏گویند، زیرا به یادبود ین واقعة تاریخی و شكرگزاری، در طول سالیانی كه بیت همیقداش (معبد بیت المقدس) اول و دوم برقرار بودند ملت اسرائیل رسم ین قربانی را به جی می‏آورد و حتی در دوره‏ی از تاریخ یهود با وجود برقرار نبودن بیت همیقداش، بعضی از علمی یهود به خاطر زنده ماندن ین خاطرة تاریخی در میان ملت یهود به خود اجازه می‏دادند تا ین مراسم اجرا شود.

مراسم دو شب پسح طبق مندرجات كتابی به نام «هگادا» كه مجموعه‏ی از یین و احكام مراسم، تاریخ و ادبیات دینی یهود است اجرا می‏شود. معنی هگادا در زبان عبری «نقل یا تعریف كردن» است كه از یه  ۸ فصل  ۱۳ سفر شموت تورات اقتباس شده است: « در آن روز بری پسرت نقل كن و بگو ...».

از آنجا كه در ین عید، خوردن هرگونه نان و فراوردة تخمیر شدة گندم و جو حرام است، در یام قبل از فرارسیدن ین عید، نوعی خانه تكانی دینی به جهت پاك كردن محیط زندگی از ین مواد كه « حامص» ( به معنی تخمیر شده) نام دارند انجام می‏شود. روز قبل از عید، مردان اولزاد روزه می‏گیرند، به یادبود مجازات اولزادهی مصری و مصون ماندن اولزادهی یهودی، كه ریشة نام «پسح» است. در دوشب اول عید با ترتیب دادن سفره‏ی شامل خوراكی‏هیی مانند مصا ( نان فطیر)، حلق یا حروست، بال مرغ یا دست گوسفند، كاهو، كرفس، ییین (آب انگور)، تخم مرغ، و ... مراسمی مفصل با قرائت متن هگادا و دنبال كردن بندهی اجریی آن، برگزار می‏شود.

۳ -  پسح به مثابه هویت یهودی

موضوع خروج از مصر ، در تمام اعیاد سه‏ گانه، مراسم شب شنبه (قیدوش) ، متن نمازهی روزانه ( شمع ییسرائل) و بسیاری از دستورهی خداوند در تورات یادآوری می‏گردد. همچنین در ۶۱۳ فرمان مستخرج از تورات، یك فرمان به «ذكر و یادآوری روزانة واقعة خروج از مصر» اختصاص دارد. به ین ترتیب یك یهودی در تمام یام سال ( و نه فقط در عید پسح) به صور مختلف ین واقعه را در ذهن نگاه می‏دارد.

در حقیقت می‏توان گفت كه خروج از مصر هویت یك یهودی - و بلكه هر انسان مؤمنی - را شكل می‏دهد: از یكسو، او برده ‏ی بوده فاقد هرگونه شأن و حقوق اجتماعی، در پست ترین شكل ممكن از زندگی یك انسان. و از سوی دیگر او انسانی است كه هم مرتبة فرشتگان شده و در پی كوه سینا (پس از خروج از مصر و در واقعة شاووعوت) نیل به شنیدن كلام خداوند در اعطی ده فرمان تورات گشته و پس از آن صاحب شریعت و فرهنگی الهی شده، آن هم در دورانی كه حتی نام بردن از خدی واحد، بعید می‏نمود. همانگونه كه در هگادا آمده است: « هر فرد یهودی موظف است چنان تصور كند كه گویی خود او از مصر خارج شده است ... »، به ین معنا كه او از یك طرف به یاد می‏آورد كه برده‏ ی بوده زیر دست فرعون، و از سوی دیگر افتخاری بس عظیم را نصیب گشته كه با منشأ آفرینش هم كلام شده و احكام او را پذیرا گشته است. در ینصورت او همواره انسانیت و شخصیت خود را با خداوند و شریعت او معنا دار می‏یابد.

 ۴ -  پسح به مثابه هویت خدای یهود

اولین اصل از اصول سیزده‏گانه یهود اعلام می‏دارد: « من یمان كامل دارم كه خدی مقدس و متبارك حاضر و ناظر است». در یهودیت اعتقاد به خداوند داری دو جنبه است: اول، آفرینش جهان توسط خداوند، و دوم، دخالت و اعمال قدرت خداوند در زندگی انسان. بخش اول ین اعتقاد عموما توسط موحدین جهان ( حداقل تا قبل از اعلام تئوری دارون) پذیرفته شده ست. اما پذیرش بخش دو آن، با مشكل توجیه رنج و شر در جهان روبرو است، بدین معنا كه اگر خداوند همچنان بر جهان حكومت می‏كند، پس علت وجود ین همه حوادث طبیعی در جهان و فجیع انسانی چیست؟

مجسمه حضرت * موسی کلیم الله * 

هنری از مایکلانژلو

ین معضل، اكثر فلاسفة مؤمن به وجود خداوند را به سمت ین نظریه سوق داد كه خداوند جهان را آفرید اما ادامة كار و حیات آن را به قوانین طبیعی موكول نمود، به مثابه ساعت سازی كه ساعت را با دقت تمام ساخته و فروخته و دیگر مسئولیت حوادث احتمالی را كه كاركرد آن را با مشكل مواجه می‏سازند، بر عهده ندارد. نتیجة ین فرضیه آن است كه خداوند یا از وضعیت انسانها بی خبر است یا در برابر آن بی‏تفاوت است ( كه در غیر ینصورت می‏بیست تمام انسانها سالم، مرفه و عاقل باشند).

ین دلیل در یهودیت به شدت مطرود است. در ین یین، هیچ واقعه‏ی- از ریز ترین فریندها در مقیاس اتمی تا عظیم ترین آنها در مقیاس كهكشانها - بدون خواست خداوند حتی در كسری از ثانیه هم صورت نمی‏پذیرد. همانگونه كه در دعی قبل از نوشیدن آب گفته می‏شود « شهكل نیهیا بیدوارو » یعنی « متبارك است خداوندی كه همه چیز با كلام او وجود می‏یابد».

و ین معنی حقیقی یكتیی خداوند در نظر یهود است: هیچ نیرویی در جهان مستقل از خداوند نیست، به عبارت دیگر او نه تنها جهان را آفریده است، بلكه كنترل دقیق آن را نیز كاملا بر عهده دارد.

در اینجا اهمیت خروج از مصر آشكار می‏گردد: بنی اسرائیل كه همه بردگانی فرومایه بودند از سلطة ابرقدرت زمان رها می‏شوند، ابرقدرتی كه طبق گفتة میشنا ( تلمود) هرگز هیچ برده‏ی موفق به فرار از آن سرزمین نشده بود، و نیز محیط بیابانی اطراف آن سرزمین ( مصر ) نیز امكان چنین اقدامی را سلب می نمود. قدرت خداوند در چنین وضعیتی بر یهودیان آشكار شد، همانگونه كه در تورات (سفر خروج باب ۷ ایه  ۱۷ ) آمده است: « خداوند فرمود به ین طریق (معجزات ضربت بر مصریان) خواهی دانست كه من خدا هستم». معجزات مذكور در تورات در ین واقعه نشان دادند كه خداوند هم بر عناصر طبیعی و قوانین حاكم بر آنها، هم بر نباتات، حیوانات و حتی بر حیات انسانها كنترل و اعمال قدرت دارد.

پس به ین دلیل است كه واقعة خروج از مصر مكررا در متون دینی و یین یهود مورد یادآوری قرار می‏گیرد تا نشان داده شود كه خداوند نسبت به وضعیت زندگی و اعمال انسانها ( و سیر مخلوقاتش) بی تفاوت نیست و بلكه به انسانها عشق می‏ورزد و خواستار عزت و آزادی آنهاست. یاد داشتن پسح، موجب عدم تزلزل یمان و اعتماد به نفس یهودی در مقابله با مشكلات روزمره می گردد. در هگادا بندی است كه ضمن تسبیح خداوند می‏گوید: « خداوند ما را از مصر خارج كرد، اما نه توسط فرشته یا هر نیروی دیگری، بلكه خود شخصا ین امر را انجام داد ... ». در ینجا است كه پسح به پیوند انسان و خدی خود تبدیل می‏گردد.

اما معضل شر و رنج همچنان باقی است، كه پاسخ آن را می‏توان در هگادا و ترتیبات شب پسح یافت. در ین مراسم سمبل‏هی رنج مانند حروست ( حلق) و سبزی تلخ در خود حاوی شیرینی هستند (حلق) یا با شیرینی خورده می‏شوند (خوردن كاهو با حلق) و از سوی دیگر كرفس كه سمبل تجدید حیات است با آب نمك یا سركه آغشته و میل می‏شوند. ین یین در گفتة ربی العازار ( مندرج در هگادا) معنا می‏یابند كه می گوید تمام عمر در جستجوی علت خواندن بخش سوم متن شمع ییسرائل در نماز شب بودم ( در ین بخش فرمان پوشیدن صیصیت ذكر شده كه در شب انجام نمی شود) تا آن كه دانشمندی (به نام بن زوما) با آوردن یة زیر آن را توجیه كرد: «تا آنكه روز خروجت از سرزمین مصر را در تمام روزهی زندگی‏ات به یاد آوری» (تورات، سفر تثنیه، فصل  ۱۶ یة ۳). عبارت « روزهی زندگی‏ات» تنها به روزهی زندگی اشاره می‏كند، حال آنكه در یة فوق «تمام روزهی زندگی‏ ات» نوشته شده ‏است، بنابرین شامل شبها نیز می‏گردد، لذا بند سوم شمع ییسرائل كه در آن خروج از مصر یادآوری شده‏است بید در شبها نیز قرائت گردد. به عبارت دیگر، تنها با « مجموعة روز و شب، یعنی لذت و رنج است كه نجات و آزادی معنا می‏یابد».

بنابرین پسح و واقعة خروج از مصر، دیدگاه یهودی هویت خداوند است، كه با جزئیات در زندگی انسان حضور دارد، و البته در مراسم سدر، در می‏یابد كه رنج، جزئی از فریند آزادی اجتماعی و شخصی است.

خداوند در اولین فرمان از مجموعه ده فرمان اساسی تورات، خود را با واقعة خروج از مصر معرفی می‏كند: «من خداوند خالق تو هستم، كه تو را از مصر، از خانة بردگی بیرون آوردم». ملاحظه می‏شود كه شناسیی خدی یهود با واقعة خروج از مصر به عنوان شاهدی بر حضور مداوم خداوند در زندگی تؤام است.

۵ - پسح مبین معنی آزادی

همانگونه كه ذكر شد، كلمة پسح، یادآور «چشم پوشی خداوند از وارد آوردن ضربه بر جان یهودیان مصر » است. اما خداوند در معرفی خود در ده فرمان، خود را خدی نجات دهندة «جان» یهودیان لقب نمی‏دهد، بلكه «خارج كردن و رهیی بخشیدن از بردگی و بندگی» را لقب شیسته‏ی می داند كه انسانها بید خدی خود را با آن به یاد آورند. ین امر نشانگر ارجحیت آزادی بر زندگی بدون آن است. و نكتة جالب ین كه حتی در حصول ین نوع آزادی نیز اختیار و «آزادی» حاكم است، چنانكه در روند وقیع قبل از خروج از مصر مشاهده می‏شود كه موسی و هارون با قوم بنی‏اسرائیل به صحبت پرداختند و موافقت (اكثر) آنان را بری كسب ین آزادی جلب كردند. اما در نهیت (طبق رویات تلمودی) فقط حدود ۲۰ درصد یهودیان از مصر خارج شدند، و مابقی حاضر به تغییر در وضعیت زندگی خود نشدند. و البته ین آزادی منحصر به یهودیان نبود، بلكه طبق گفتة تورات، در خروج از مصر، جمعی از دیگر اقوام غیر بنی اسرائیل نیز از آن سرزمین فرار كردند.

۶- پسح به عنوان مصداق نجات آخرالزمانی

دوازدهمین بند از اصول سیزده گانة یمان یهود چنین است: « من یمان كامل دارم به ظهور ماشیح (منجی و مصلح آخرالزمان یهود )... ». موضوع ظهور منجی در ادیان الهی به صور گوناگون عنوان شده است. اما نكتة قابل توجه آن است كه معمولا ین امید و وعده فاقد مصداق یا شاهد ین جهانی است. پسح یك نمونه و مصداق بارز ین وعده و چگونگی تحقق آن است. ین كه قومی از حضیض ذلت بتوانند با اراده و انتخاب خود ، ندی یك منجی - در ینجا موسی - را درك كرده و خود را بری جهش به زندگی از نوع والا و برتر آماده سازند، امری است كه اولا تحقق وعدة ظهور و نجات نهیی را واقعیت می‏بخشد و ثانیا چگونگی آن را به صراحت عنوان می كند تا آرمانگریانی كه تنها دعا و انتظار - و دست روی دست نهادن - را بری رسیدن به ین موهبت كافی می‏دانند، از خواب بیدار سازد. همانگونه كه در وقیع خروج از مصر در تورات آمده است، یهودیان موظف شدند كه بره ی را - كه یكی از خدیان مصریان شمرده می شد - ذبح كرده و خون آن را بر سر در خانه هی خود بمالند، و ین نشان یك قیام و شكستن ساختارهی الحادی محیط غالب و قدرتمند مصر توسط عده‏ی بردة فرومیه بود، و ین اقدام بود كه در كنار دیگر موارد همچون امید و یمان، توانست مأموریت منجی بنی اسرائیل را به سرانجام برساند، و مسلما انجام مأموریت منجی آخر زمان نیز روندی مشابه پسح خواهد داشت.

در نهایت مجموعة نكات فوق موجب اهمیت واقعة پسح است، به حدی كه در هگادی پسح می‏خوانیم « هر كه بیشتر (دربارة واقعة پسح به تحلیل و ) تعریف بپردازد، ممدوح است... ».