11.16.2010




آغاز روند همگرایی 
پس از رخداد ۲۸ امرداد ۱۳۳۲ به تدریج زمینه های تجدید رابطه و آغاز روند همگرایی میان ایران و اسرائیل، فراهم گردیددو کشور به دلیل داشتن دو جهتگیری مشترک در سیاست خارجی و امنیت ملی، دارای انگیزه برای نزدیکی هرچه بیشتر با یکدیگر بودند.
  1. اتحاد با بلوک غرب به رهبری ایالات متحده آمریکا و مخالفت با اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و اقمارش.
  2. مقابله با ناسیونالیسم رادیکال عرب به سرکردگی “جمال عبدالناصر” رهبر مصر.
 گرایشات دوجانبه و ویژه ایران و اسرائیل که روند همگرایی را تسریع می بخشید نیز در واقع معلول دو علت بالا بود.در سالهای دهه ۱۹۵۰ میلادی (۱۳۳۰ خورشیدی)  ارائه دکترین “میثاق حاشیه ای” توسط “بن گوریون” نخست وزیر اسرائیل و اتخاذ رویکرد “ناسیونالیسم مثبت” در سیاست خارجی توسط محمدرضاشاه پهلوی، روند همگرایی میان دو کشور را سرعت بخشیدبر اساس دکترین میثاق حاشیه ای بن گوریون،اسرائیل باید تلاش می نمود که که خود را از انزوای منطقه ای که اعراب برایش ایجاد کرده بودند رهانیده و با کشورهای پیرامون جهان عرب یعنی ایران، ترکیه و اتیوپی که در سیاست خارجی نیز با اسرائیل همسویی داشتند، ارتباط برقرار کنداز سوی دیگر نیز سیاست ناسیونالیسم مثبت شاه بر دو رکن اساسی “تساهل مذهبی” و  “حفظ منافع ملی” بنا نهاده شده بودناسیونالیسم مثبت شاه در راستای حفظ منافع ملی ایجاب میکرد که روابط با هر کشوری که به نوعی در تامین منافع ملی موثر واقع می شد، برقرار گردد.
به این ترتیب بود که دو کشور علاقه مند به برقراری مجدد روابط بودنددر همین راستا وزارت امور خارجه ایران در تاریخ ۲۱ آذر ۱۳۳۸ خورشیدی (۱۲ دسامبر ۱۹۵۹ میلادینخستین نماینده غیر رسمی ایران را به منظور اداره امور کنسولی مربوط به ایران در سفارت سوئیس (که حافظ منافع ایران در اسرائیل بودبه اسرائیل اعزام داشتاما شاه در مصابحه ای با “عبدالرحمان فرامرزی” مدیر روزنامه کیهان به تاریخ ۲ امرداد ۱۳۳۹ خورشیدی ( ۲۴ ژوئیه ۱۹۶۰به طور رسمی آغاز روابط ایران و اسرائیل را اعلام نمودوی در پاسخ به پرسشی که صحت خبر برقراری روابط دو کشور ایران و اسرائیل را جویا گشته بود، اظهار داشت: «این شناسایی سابقا صورت گرفته بود و امر تازه ای نیست منتهی روی جریانات روز  و شاید هم به لحاظ صرفه جویی، چند سال پیش نماینده ما از اسرائیل احضار شده بود و هنوز هم برنگشته استولی این موضوع شناسایی چیز تازه ای نیست
اما اتحادیه عرب در واکنشی تند اقدام ایران را غیر دوستانه خوانداعلام رسمی روابط ایران و اسرائیل به قطع مناسبات سیاسی ایران با جمهوری متحده عربی مصر در ۲۶ ژوئیه ۱۹۶۰ میلادی (۴ امرداد ۱۳۳۹ خورشیدیانجامیددولت ایران نیز متقابلا اقدامات ناصر را ناشی از توطئه ای با اهداف و نیات توسعه طلبانه در منطقه قلمداد کرد و این نکته را یادآور شد که ایران در جریان بحران سوئز و موضوعات مطروحه در سازمانهای بین المللی همواره جانب اعراب را نگه داشته است. “عباس آرام” وزیر امور خارجه وقت ایران نیز در یک مصاحبه مطبوعاتی در ۵ امرداد (۲۷ ژوئیهکه کلیه سفرای کشورهای عربی و اسلامی نیز به آن فراخوانده شده بودند، دو سند را به حاضران ارائه دادسند نخست متن نامه ای بود که دولت ایران در تاریخ ۱۶ مارس ۱۹۵۰ خطاب به “موشه شارت” وزیر امور خارجه وقت اسرائیل ارسال و به موجب آن دولت اسرائیل را به صورت دوفاکتو به رسمیت شناخته شده بودسند دوم متن تلگرافی بود که در سال ۱۹۵۱ از سوی باقر کاظمی وزیر امور خارجه کابینه مصدق به سفارتخانه های ایران در کشورهای مسلمان مخابره شده بود و در آن قید گشته بود که ایران کنسولگری خود را در بیت المقدس تعطیل کرده و دولت اسرائیل را به طور دوژوره به رسمیت نخواهد شناخت و این اقدام را به خاطر رضایت دولتهای اسلامی انجام داده استاما در این تلگراف تصریح شده بود که شناسایی دوفاکتو همچنان به قوت خود باقیستاظهارات آرام تا اندازه زیادی توانست که تبلیغات ناصر را در میان دولتهای اسلامی و عربی خنثی کند و میان دولتهای عرب شکاف ایجاد کند.
همکاری های مشترک
 پس از برقراری مجدد روابط ایران و اسرائیل همکاریهای مشترکی را در زمینه های مختلفی آغاز کردند که عبارت بودند از:
۱.همکاریهای مشترک نظامی، امنیتی و اطلاعاتی که شامل مواردی چون استفاده از تجارب اطلاعاتی و برنامه های آموزشی موساد برای ساواک ایران بودهمچنین موساد اجازه یافت که پایگاههای استراق سمع الکترونیک در سه نقطه از نوار مرزی ایران با عراق در خوزستان، ایلام و کردستان بنا کنداز کلیه اطلاعات جمع آوری شده توسط این پایگاه همواره یک نسخه به اداره دوم ساواک (اداره کسب اطلاعات خارجیو یک نسخه نیز به اسرائیل ارسال می گردیددر صورت لزوم اعضای اتحادیه های نظامی ناتو و سنتو نیز از اطلاعات به دست آمده بهره مند می شدندپایگاههای برون مرزی اسرائیل در ایران الگوی مناسبی برای پایگاههای برون مرزی ساواک که فعالیتهای مشابهی را در نوار مرزی عراق صورت می دادند، به شمار می آمداین همکاری ها برای ایران دستاورد های داشت که کشف توطئه عراق برای ایجاد آشوب در خوزستان و تاسیس یک جمهوری مستقل عربی در آن ناحیه، یک نمونه از آن بودتشکیلات برون مرزی ایران و اسرائیل هرگونه تحریکات تجزیه طلبانه و خرابکارانه را در خوزستان که جملگی از طرف رژیم عراق ساماندهی می شد، زیر نظر داشتندپس از کودتای “عبدالسلام عارف” در فوریه ۱۹۶۳ (بهمن ۱۳۴۱اقدامات ضد ایرانی عراقی ها افزایش یافتعارف مصمم بود که با ایجاد تشکیلاتی از اعراب بومی در استان خوزستان، آنان را بر علیه حکومت شاه ایران  بشوراندوی در همین راستا “محی الدین ناصر” از مقامات بلندپایه شرکت ملی نفت ایران را در راس حزبی به نام “لتحریر العربی” قرار داد و او را به عراق دعوت کرده و با مقادیر قابل توجهی پول و اسلحه به خوزستان فرستادهنگامی که توطئه کشف شد، شاه خواستار آن بود که تمامی توطئه گران فورا بازداشت شوند ولی این اقدام به توصیه اسرائیلیها تا زمان آغاز عملیات که منجر به تکمیل شواهد و مدارک جرم گردد به تعویق افتادپس از بازداشت توطئه گران، ناصر و دو همدستش اعدام و سایرین به زندانهای بلند مدت محکوم شدنداسرائیلیها پس از تکمیل شبکه های خود، پایگاههایشان در ایران را تا حدود سالهای ۴۶ – ۱۳۴۵ خورشیدی (۱۹۶۷ میلادیبرچیده و هدایت شبکه هایشان را از اسرائیل بر عهده گرفتند.
نمونه دیگری از همکاریها، همکاری دو کشور در تجهیز کردهای عراقی به رهبری “ملا مصطفی بارزانی” بر علیه حکومت عراق بودافسران آموزش دیده ساواک و موساد، کردهای عراقی را از پشتیبانی آموزشی، تسلیحاتی، تدارکاتی و لجستیکی بهره مند می ساختندارسال این کمکها پس از دیدار ماموران دو سازمان با بارزانی در سال ۱۹۶۳ میلادی ( ۱۳۴۲ خورشیدیاز راه مرز ایران آغاز گردید و اولین دوره آموزشی افسران کرد در سال ۱۹۶۵ در کوههای کردستان و توسط افسران اسرائیلی برگزار شداسرائیل پس از موفقیت در جنگ شش روزه سلاحهای روسی به غنیمت گرفته شده از ارتشهای مصر و روسیه را در اختیار کردها قرار داد و همچنین ماهانه ۵۰۰ هزار دلار نیز به صورت کمک مالی به کردهای بارزانی می پرداختهمزمان دولت شاهنشاهی ایران نیز سالانه ده ها میلیون تومان از محل هزینه های سری ساواک در اختیار کردهای عراقی می گذاشتایران همچنین بیش از یکصد نوع توپخانه صحرایی، موشکهای ضد تانک و موشکهای سام را برای نیروهای بارزانی ارسال نمودیک فرستنده قوی نیز توسط ساواک در منطقه نصب شده بود که از آن در جهت مقاصد تبلیغاتی استفاده می شدعلاوه بر این بارزانی از پوشش حفاظتی توپخانه ایران و نیز حضور مخفی تکاوران ایرانی در میان نیروهایش بهره مند  بوداما پس از امضای موافقتنامه الجزایر در سال ۱۹۷۵ میلادی میان شاه و صدام حسین که منجر به تنش زدایی از روابط ایران و عراق شد، دولت ایران دست از پشتیبانی از کردهای عراقی کشید و با قطع حمایتهای ایران، بارزانی مقهور نیروهای عراقی شده و به همراه حدود ۶۰۰ هزار نفر از نیروهایش به ایران پناهنده شد.
امضای توافقنامه الجزایر  میان ایران و عراق، بر خلاف منافع سیاسی اسرائیل بود که خواستار بی ثباتی در روابط ایران با اعراب بود. “اسحاق رابین” نخست وزیر اسرائیل برای کسب توضیحات بیشتر از شاه به تهران آمداز نظر اسرائیلیها بی اطلاعی آنها از تصمیم شاه برای صلح با عراق، نشانگر این بود که روابط ایران با دولت یهود بیشتر مصلحتی است تا ضروریبسته شدن نوار مرزی ایران و عراق به روی معارضین کرد،ضربه محکمی به منافع اسرائیل بود زیرا این کشور را از تنها راه دسترسی به مناطق داخلی عراق محروم می نمود.  این موضوع مقامات اسرائیلی را با یک پرسش اصلی مواجه ساخت مبنی بر اینکه آیا تفکر استراتژیک سنتی مبتنی بر اینکه اسرائیل موجب سرگرمی ناسیونالیسم توسعه طلب و مهاجم عرب است، جاذبه اش را برای ایران از دست داده است؟ پاسخ شاه در این باره به “یوری لوبرانی” سفیر اسرائیل در ایران چنین بود: «ایران مورد تهاجم عراق قرار خواهد گرفتبحث بر سر احتمال این حمله نیست، بلکه بر سر وقت حمله است.» شاه سپس لوبرانی را مطمئن ساخته بود که توافق الجزایر در واقع بازتاب نیاز او برای به تعویق انداختن و خنثی کردن فتیله وقوع یک جنگ پر احتراق بین دو کشور بوده است.
۲همکاریهای مشترک فنی و اقتصادی ایران و اسرائیل که به ویژه در امور مربوط به کشاورزی در جریان بودکامیابی اسرائیلیها در تبدیل زمینهای لم یزرع فلسطین به مناطق حاصلخیز، شاه را متقاعد کرده بود که از خلال روابط با اسرائیل بتواند از کمک کارشناسان اسرائیلی در اجرای طرح اصلاحات ارضی و توسعه کشاورزی ایران بهره مند شودبرای اسرائیل نیز این همکاریها سرآغاز مناسبی برای تحکیم روابط و تحقق دکترین میثاق منطقه ای به شمار می رفتزلزله هولناک قزوین در سال ۱۳۴۱ خورشیدی (۱۹۶۲ میلادیسرآغاز این همکاریها گردیدشرکت اسرائیلی “تاهال” در مناقصه بازسازی مناطق زلزله زده برنده شد و به عنوان مجری پروژه شروع به کار نموداسرائیلیها در خلال این طرح به آموزش کارشناسان ایرانی در زمینه کشاورزی و توسعه روستایی نیز مشغول شدند و این طرح نیز در پایان نتایج چشمگیری را در بر داشتبرای نمونه با افزایش چاههای حفر شده از ۹۵ حلقه به ۲۷۲ حلقه، مناطق تحت پوشش آبیاری از ۲۶۰۰ هکتار به ۲۳ هزار هکتار افزایش یافتحجم مبادلات ایران و اسرائیل به این ترتیب تا پایان دهه ۱۹۶۰ میلادی۱۳۴۰ خورشیدیبه رقمی بالغ بر حدود ۲۵۰ میلیون دلار در سال رسید که رقم چشمگیری بوده است.
جنبه دیگری از همکاریهای فنی و اقتصادی ایران و اسرائیل،  همکاریهای نفتی بوده استاین همکاریها به ایران این امکان را می داد که از نفوذ صهیونیستها در آمریکا جهت پذیرش تقاضاهای تسلیحاتی و مالی بهره مند گردد.  همچنین ایران نفت خود را در قبال خرید برخی تجهیزات و تسلیحات مدرن نظامی و بهره گیری از تخصصهای مختلف اسرائیل، به آن کشور تحویل می دادبا تحریم نفتی کشورهای عربی علیه اسرائیل، ایران به صورت بزرگترین منبع تامین کننده نفت اسرائیل درآمد به طوری که در سال ۱۹۷۶ میلادی (۱۳۵۵ خورشیدیاسرائیل ۷۵نیاز داخلی خود را از ایران تامین می کردوجود نفتکشهای بسیار در پایانه های نفتی ایران در خلیج پارس این امکان را در اختیار اسرائیل قرار می داد تا به شکلی مخفیانه نفتکشهای خود را برای دریافت نفت از ایران گسیل داردروابط نفتی ایران و اسرائیل از سال ۱۹۵۹ میلادی که دو کشور، شرکت مختلطی به نام “ترانس آزیاتیک” را تاسیس نمودند، گسترش یافته بودچندی بعد اسرائیلیها تصمیم گرفتند که با احداث خط لوله ایلات – اشکلون در خاک خودشان، جریان توزیع نفت را در کشورشان به صرفه تر کننداین تصمیم با استقبال شاه ایران مواجه شد و این خط لوله با سرمایه گزاری مشترک و ۵۰ به ۵۰ شرکت ملی نفت ایران و اسرائیل در ژوئن ۱۹۶۸ ( خرداد ۱۳۴۷طی یک پروژه ۱۵۰ میلیون دلاری آغاز و در فوریه ۱۹۷۰ ( بهمن ۱۳۴۸به پایان رسیدانگیزه ایران از شرکت در این پروژه، دریافت سود مشارکت از اسرائیلیها و ایجاد مسیری مناسب تر برای صادرات نفت خام به کشورهای اروپای شرقی، و به ویژه رومانی بوداین مشارکت علی رغم تلاشی که در جهت محرمانه نگاه داشتن آن صورت پذیرفت، برملا گردید و اعتراض کشورهای عرب را در بر داشتدر واقع روابط نفتی ایران و اسرائیل، همواره جنبه محرمانه داشت و در صورتهای فروش شرکت ملی نفت ایران هرگز از اسرائیل نام برده نمی شد و به جای آن از شرکتهای ساختگی که توسط این کشور به منظور خرید نفت ایران درست شده بودند، اشاره می شد.

No comments:

Post a Comment

POST توراه و هفطارای

Every Post's Information